2021 yilda Parijning Luvr muzeyida Jamg‘arma tomonidan o‘tkazilishi rejalashtirgan ko‘rgazmani tashkil etishdagi tayyorgarlik ishlari davom etmoqda. 24-sentabrdan 1-oktabrga qadar Luvr muzeyining restavratorlari Toshkent muzeyi va Samarqand arxeologik tadqiqotlar institutidagi eksponatlarni qayta tiklash ishlarini olib borish uchun O‘zbekistonga kelishdi.
Avval xabar berganimizdek, Jamg‘arma 2021-2022 yillarda Luvr muzeyida bo‘lib o‘tadigan "Ipak yo'lidagi tsivilizatsiya va madaniyat" ko‘rgazmasini tashkil etilishi rejalashtirilgan edi. Ushbu loyihaga tayyorgarlik muntazam ravishda olib borilmoqda, bu galgi tashrif bilan, Luvr muzeyi mutaxassislari Buxorodagi frantsuz-o‘zbek arxeologik missiyasi direktori Rokko Rante, devoriy chizmalarni qayta tiklash bo‘yicha mutaxassis Geraldin Frey, restavrator - konservatorlar Anna Ligey va Dolphin Eli Lefebvre ishtirok etishdi. Delegatsiya Toshkent va Samarqandda bo‘lgan davrda san'at ob'ektlarini diagnostikasi, shuningdek, Arxeologik tadqiqotlar instituti ekspansiyalari tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining Y.G‘ulomova nomidagi Samarqand va O‘zbekiston davlat san’at muzeylarida qayta tiklash ishlarini amalga oshirdi.
Rokko Rante, Luvr muzeyi islom san'ati bo‘limining arxeologi:
- Bu bizning O‘zbekistonga birinchi tashrifimiz emas. Luvr muzeyidagi ko‘rgazmaga asta-sekin tayyorgarlik ko‘rmoqdamiz va biz tomondan va Jamg‘arma tomonidan juda qattiq tayyorgarlik ko‘ril bilan birga, tiklanish va ilmiy jarayonlar davom etmoqda. Agar har bir ko‘rgazmada ish vaqti haqida gapiradigan bo‘lsak, unda shuni ta'kidlash kerakki, ba'zi haykallar, masalan, kichik haykallar uchun, bir yoki ikki kun vaqt talab etiladi, masalan, Varaxsha kabi freskalar uchun kamida oylar kerak bo‘ladi. Ta'mirlash qiyin bo‘lgan narsalar ham bor, ular tiklanishi uchun yillar talab etilishi mumkin. Ushbu yo'nalishda biz o‘zbekistonlik muzey mutaxassislari va olimlari bilan faol ish olib bormoqdamiz, shuningdek, Luvr muzeyining restavratorlari yaqinda barcha zarur eksponatlar turiga qo‘shilishadi.
Geraldin Frey, devoriy chizmalarni qayta tiklash bo‘yicha mutaxassis:
- Biz ushbu tashrif oldiga qo‘ygan vazifalarimizni bajara olganimizdan xursandmiz va keyingi ishchi tashrifimiz uchun tadbirlar rejasini tayyorladik. Bir nechta eksponatlarning diagnostikasini o‘tkazdik va "Garland tashuvchisi" haykalchasini O‘zbekiston Davlat san'at muzeyi kollektsiyasidan tikladik, shuningdek, Samarqand shahridagi Kafir Qal'a posyolkasidan yonib ketgan yog‘och panelni tiklash bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqildi. Luvrda ko‘rgazmani taqdim etish uchun O‘zbekistondan eksponatlar tayyorlashni rejalashtirmoqdamiz va ularning 100 dan ortig‘i bu erda O‘zbekistonda qayta tiklanishi kerak. Albatta, barcha eksponatlar yaxshi holatda bo‘lganligi sababli tiklanmaydi. Bizning ishimizda bizga muzey va institutlar xodimlari faol yordam berishmoqda.
Delfin Eli Lefebvre, konservator-restavrator:
- Men bir hafta Arxeologik tadqiqotlar institutida bo‘ldim. Y.G‘ulmova nomidagi O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining Samarqand shahridagi Kafir qal'a posyolkasidan yog‘ochdan yasalgan yondirilgan panelni tiklash ustida ishlamoqdamiz. Panelda ishlashda menga restavrator va institutning tiklash bo‘limining boshlig‘i Marina Reutova yordam bermoqda. Yoqilgan panelning sirtini birgalikda o‘rganish natijasida biz to‘g‘ri tiklash usullarini ishlab chiqdik. Bizning dastlabki tiklash ishimiz ushbu bosqichda panelning sirtini tozalash bilan bog‘liq edi, keyin men har 3 oyda Samarqandga qaytib, panelning tuzilishi va asosini tiklash bo‘yicha ish olib boraman. Ta'kidlash joizki, zararlangan panelni tiklash uchun ikki yil davomida mashaqqatli mehnat talab etiladi. Men ushbu jarayonda ishtirok etgan barcha mutaxassislaridan va Jamg‘armadan qayta tiklanishning birinchi bosqichi uchun barcha zaruriy ashyolarni taqdim etgani uchun minnatdorman.
Qayta tiklanishning navbatdagi bosqichi shu yil noyabr oyida Toshkentdagi "Moy Muborak" muzeyida rejalashtirilgan bo‘lib, unda Katta-Langar Qur'onini saqlash va tiklash bo‘yicha ishlar olib boriladi.
