13 декабрь куни Маданият вазирлигида Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги ҳузуридаги Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси томонидан ташкил этилган “Моддий ва номоддий маданий меросни асраб-авайлаш” мавзусида давра суҳбати бўлиб ўтди.
Давра суҳбати ҳар бир маърузачидан мавзули чиқишлар тақдимоти шаклида бўлиб ўтди. Санъат тарихи, сақлаш ва тиклаш, археология ва маданий алоқалар каби йўналишлар бўйича мутахассислар сўзга чиқдилар. Тингловчилар орасида Ўзбекистон музейлари, халқаро университетлар ходимлари, халқаро ташкилотлар ва элчихоналар вакиллари ҳамда ОАВ вакиллари иштирок этдилар.
Биринчилардан бўлиб Ислом цивилизацияси маркази директори Шоазим Миноваров сўзга чиқди. У ўз нутқини миннатдорчилик сўзлари билан бошлади: “Шуни таъкидлашни истардимки, Фонд катта иш олиб бормоқда. Бундай тадбирни ташкил этиш мутахассисларнинг саъй-ҳаракатларини бирлаштиришдаги қадамдир. Мен йиғилганларнинг барчасини яқин ҳамкорликка чақираман ва умид қиламанки, биргаликдаги саъй-ҳаракатлар билан бизни қийнаётган муаммоларни ҳал этишимиз мумкин”.
Сингапур институти ўқитувчиси Сунна Паркнинг “Маданий сиёсат” мавзусига бағишланган нутқи ҳаяжонли ва илҳом манбаи бўлди. У ўз нутқида замонавий ёшлар таълимининг призмасидан фойдаланиб, маданий сиёсат масалаларини кўриб чиқди: “Талабалар – бу бизнинг келажагимиз учун дарча. Ўқитувчи ва талабалар билан алоқада бўлиб, мен ўзим учун қўрқинчли статистикани аниқладим: 800 нафар талабадан 25% болалар театрга ҳеч қачон ташриф буюрмаган. Улар 22 ёшга кирган одамларку! Бундай бой тарихга эга мамлакатда маданият ва ўз-ўзини тарбиялаш даражасини ошириш жуда зарур. Мен ҳаммага маданий сиёсат -ҳақиқатдан узоқ бўлмаган нарса, у шу ерда ва ҳозир биз билан содир бўлмоқда деган фикрни етказмоқчиман. Фақат таълим орқали биз бой ўтмишимиз ҳақидаги хотирани сақлаб қоламиз. Ва, шубҳасиз, таълим тизимига ўсаётган ёшларимизнинг маданият даражасини кичкиналигидан кўтарадиган махсус фанларни жорий этиш зарур”.
Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Санъатшунослик институти архитектура бўлими мудири Мавлуда Юсупова очиқ осмон остидаги меъморий обидалар ва музейларни таъмирлашнинг кескин муаммоларини очиб берди. Нутқ Ўзбекистоннинг қадимий шаҳарларида реставрация ишларида кузатилаётган бузилишларнинг ёрқин далилларини кўрсатди. Маърузачи, қадимги тарихий обидалар атрофидаги ҳудудларни “ободонлаштириш” мақсадида реставраторлар атроф-муҳитнинг ҳақиқий муҳитини йўқ қилаётгани ҳақида қайғули тенденция кузатилаётганлигини таъкидлади. Мавлуда Юсупова чиқишининг сўнгида таъкидлаганидек: “Ёдгорликлар худди болалардек. Улар доимий эътибор, ғамхўрлик ва ҳимоя қилишни талаб қилади”.
Спикерлар орасида санъатшунос Мариника Баназарова ҳам чиқиш қилди. У “Музейлар – инсоният маданий меросининг асосий сақловчилари” мавзусини очиб берди. Унинг нутқида у шундай деди: “Мен ўз иши учун қайғурадиган ва бундай кескин муаммоларни кўтарган аввалги спикерлардан жуда миннатдорман. Мен ҳар бирига қўшиламан ва ўз навбатида музей ашёларини ва музей ходимларининг аҳлоқий меъёрларини сақлаш масалаларини кўтармоқчиман. Шуни таъкидлаш керакки, узлуксизлик муҳим аҳамиятга эга. Музейнинг асровчиси ёки музейда янги бўлган ҳар қандай бошқа ишчи ишни устоздан шогирдга тизимида қабул қилиши керак. Бу юридик нуқтаи назардан ҳам, музейда малакали ишларни олиб бориш нуқтаи назаридан ҳам жуда муҳимдир. Шунингдек, мен музей ходимлари учун жорий этилаётган таълим лойиҳалари учун жамғармадан жуда миннатдорман. Бу жуда муҳим ва зарур масала”.
Шахноза Ишматова, Жамғарманинг Санъат ва маданиятни ривожлантириш бўлими лойиҳалари менежери, Москва давлат маданият ва санъат университети магистри, Ўзбекистон музейларининг бўш турган заллари муаммосини кўтарди. Ўз нутқида у шундай деди: “Замонавий дунёда музейлар чексиз ҳисоботларни чоп этадиган ташкилотлар эмас, балки тадқиқот лабораториялари бўлиши керак. Экспозиция ташриф буюрувчиларни дунёқараш ҳақида ўйлаш, фикрлаш, баҳслашиш ва янги хулосалар чиқаришга мажбур қилиши керак. Жамғарма томонидан Британия музейи билан ҳамкорликда ўтказилган “Марказий Осиё тарихини 500 та экспонатдан иборат Ўзбекистоннинг музей коллекциялари орқали тушуниш” дастурига ўхшаш дастур ишлаб чиқилиши режалаштирилган. Ушбу ғоянинг мақсади мамлакатнинг етакчи тарихчилари ва санъатшунослари жалб этиладиган ҳолда радиодастурни яратиш ҳисобланади. Дастурда муҳокама қилинадиган ҳар бир предмет ўзининг яратилган жойига ва унинг ҳозирги сақланиш жойига боғланади, ташриф буюрувчини тарихнинг турли даврларига юборади ва шу билан у экспонатга янги нигоҳ билан қарайди”.
Кейинги маърузачи Элдар Юлдашев, Жамғарманинг санъат ва маданиятни ривожлантириш бўлими лойиҳалари менежери, санъатшунослик фанлари доктори, Ўзбекистон Санъат ва маданият институти (ЎзСМИ) доценти, ЎзСМИ ёш олимлар кенгаши раиси бўлди. У Ўзбекистон ижодий саноати ва номоддий маданий мероси ўртасидаги муносабатлар мавзусини очиб берди. Таъкидландики: “Бугунги кунда анъанавий санъат ижодий технологияларнинг усуллари ва ёндашувларидан, бошқача айтганда, замонавий асосий оқимлардан фойдаланади. Мисол учун, ўзбек ижтимоий тармоқларида мақом-челлендж каби янги тенденция пайдо бўлиши мумкин. Мақом-челлендж иштирокчилари бир-бирлари билан курашиб, мақомлар ижро этишади. Ижтимоий тармоқларда тахминан икки минг мақом клиплари жойлаштирилган. Мутахассисларнинг фикрига кўра, бу тенденция мамлакатда содир бўлаётган ўзгаришларнинг мақомни қўллаб-қувватлашдаги аксидир. Бу тенденция биринчи Халқаро санъат форуми арафасида пайдо бўлганлиги тасодиф эмас. Янги маданий тенденциялар ва йўналишларнинг тобора оммалашиб бораётгани сунъий равишда қўллаб-қувватланадиган ҳодиса эмас, балки талаб ва етук омил. Бу ерда давлатнинг қўллаб-қувватлаши - жуда муҳим ва фойдалидир. Шуни таъкидлашни истардимки, бугунги кунда бу тенденция кинематографияда ҳам, фешн-саноатда ва ҳатто гастрономик муҳитда ҳам содир бўлмоқда".
Маърузачиларнинг чиқишларидан сўнг давра суҳбати иштирокчилари бир-бирларига саволлар бериб, ўз таклифларини билдирдилар. Мисол учун, иштирокчилар кучларни бирлаштириб архитектура ва тиклаш масалалари билан шуғулланадиган алоҳида бўлимни яратиш масаласини ишлаб чиқишни таклиф қилишди.