OPEN CALL
Muddat: 2021-yil 15-sentyabr
Oʻtkazilish joyi: Toshkent, Zamonaviy san’at markazi
Vaqt: 2021 yil 27-30 oktyabr
Oʻzbekiston Respublikasi Milliy pavilonining 2021-yilgi Venetsiya arxitektura biennalesidagi ommaviy dasturi doirasida.
“Zamonaviy arxitektura va tarixiy islom shahri: mavzular, muammolar, dolzarblik” mavzusi boʻyicha xalqaro anjuman
Anjuman masalalari
Yangi asrning kechroq kelishi tufayli Islom olamida oʻrta asr shaharlarining negizi boʻlgan madina, rabot va shahristonlar nafaqat shahar tuzilishini, balki an'anaviy shahar chetida yashaydigan jamoa boʻlib yashadigan aholi oʻrtasida boshqalarga qaraganda yaxshiroq saqlab qolgan. Modernizm me'morlari bu turar-joylar bilan oʻzaro aloqada bo'lishga harakat qilib, yangi turar-joylar va shahar shakllarini taklif qilishdi hamda shahriston va shaharsozlik mantigʻidan ilhom olishdi. Shunday qilib, taassurotlar o'zaro boʻlib, modernizm arxitekturasi Islom madaniyatida tarixiy shaharlarini oʻzgartirdi va ular modernizm arxitekturasining strategiyasi va shakllariga ta'sir koʻrsatdi.
Ularning oʻzaro ta'siri uchta kontekstda qurilgan: mustamlaka, postkolonial va sovet (ikkinchisi mustamlakachilik va postkolonializm yigʻindisi bilan chegaralanmagan, balki ularning elementlarini oʻz ichiga olgan). Har uchala holatda ham modernizm arxitekturasi, bir tomondan, oʻz tilining universalligini talab qilsa, ikkinchi tomondan, Gʻarb bo'lmagan jamiyat sharoitiga moslashishga va unga maxsus yondashuvlarni ishlab chiqishga intildi. Ushbu yondashuvlarni turli kontekstlarda solishtirish umumiy va mahalliy arxitektura tarixini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
Islom madaniyatining mintaqaviy modernizmlarini oʻzaro bog’liqlikda oʻrganish ham samaralidir, chunki 1950-1960-yillardan boshlab me'morlarning oʻzlari ham xuddi shunday iqlimiy va madaniy hududlardagi hamkasblarining ishi bilan qiziqishgan. Koʻrinib turibdiki, bu jarayon oʻzaro yoʻnaltirilgan edi: masalan, sovet va xususan, Markaziy Osiyo me'moriy matbuotida vaqti-vaqti bilan Magʻrib mamlakatlari, Eron, Afgʻoniston, Pokiston va Hindistonning me'moriy yangiliklari va Osiyo delegatsiyalari haqidagi materiallar chop etilardi, Afrika davlatlari esa tez-tez Toshkent va Oʻzbekistonning boshqa shaharlariga tashrif buyurar, bu shaharlar bir vaqtning oʻzida "Sovet Sharqi" vakolatxonalarining rasmiy koʻrgazmasiga aylanib borar edi. Anjuman doirasida biz ushbu kontekstlarning tarkibiy va epizodik aloqalarini batafsil ochib bermoqchimiz.
Bugungi kunda tarixiy meros bilan ishlashning modernizm tajribasi saboqlari masalasi ham keskin koʻtarilmoqda. Bu juda dolzarb boʻlib, chunki modernism arxitekturasining oʻzi tarixning bir qismi, uning namunalari esa tarixiy me'morchilik yodgorliklari sifatida tan olinmoqda. Bu darslardan olingan xulosalar hukumat va jamiyat bilan birgalikda rivojlanayotgan ijtimoiy loyihalar va kelajak haqidagi tasavvurlar bilan chambarchas bogʻliq. Tarixiy madina, rabot va shahristonlar qanday rivojlanadi? Jahon turizmiga yoki ichki evolyutsiyaga ustunlik beriladimi? XIX-asrdan buyon sharqshunos “optiklar tomonidan shifrlangan tarixiy markazlarning ko'rinishini qanday qilib erkinlashtirish mumkin? Tarixiy muhitdan foydalanishni butunlay tijoratlashtirishdan qanday qochish kerak?
Ushbu istiqbolli va tegishli masalalar doirasida biz arxitektura va shaharsozlik tarixchilari hamda nazariyotchi, me'mor, sotsiolog va faylasuflarni Magrib, Yaqin va Oʻrta Sharq, Markaziy va Janubi -Sharqiy Osiyo mamlakatlari materiallari boʻyicha ko'rsatilgan muammo bilan bogʻliq boʻlgan ma'ruza tezislarini bayon etishhga taklif qilamiz. Konseptual almashinuvni osonlashtirish uchun taqdimot mualliflaridan oʻz takliflarini quyidagi savollarning bir yoki bir nechtasi bilan bog'lashlarini soʻraymiz:
Modernizm arxitekturasi Islomning tarixiy shaharlariga nima berdi? Mahalliy jamoalar hayotini modernizatsiya qildimi? Mahalliy kontekstlarga olib kelgan modernizatsiyani qanday ta'riflash mumkin?
An'anaviy islomiy aholi punktlari modernizm arxitekturasiga nima berdi? Mahalliy kontekstlardan modernizmning qanday rejalashtirish, hajmiy va rasmiy echimlari kelib chiqqani? Modernist-me'morlar mintaqalashtirishning qanday ta'sirini boshidan kechirgan?
Islom mamlakatlarining tarixiy shaharlari bilan ishlaydigan zamonaviy me'morlar modernizm tajribasidan qanday saboq olishi mumkin? Bu tarixiy shaharlar va ularning modernizm merosi bilan bugun qanday ishlash mumkin?
Tashkilotchilar ushbu forumda ishtirok etishdan manfaatdor mutaxassislar – me'morchilik tarixchilari, me'morlar, sosiologlar va faylasuflarni mintaqaviy cheklovlarsiz 300 soʻzgacha boʻlgan tezislarni joriy yilning 15-sentyabrigacha info@acdf.uz elektron manziliga yuborishga taklif qiladi (boris@colba.net nusxasida va m.badalova@acdf.uz).
Tashkilotchilar 2021-yil 1-oktyabrga qadar anjuman dasturini e'lon qiladi.
Ma'ruzachilarni turar-joy bilan ta'minlash va sayohatlar uyushtirish bilan xarajatlat anjuman tashkilotchilari tomonidan qoplanadi.
Anjuman tillari: ingliz, frantsuz, rus, oʻzbek (ishtirokchilar va tinglovchilar uchun sinxron tarjima taqdim etiladi)